تاکنون به مناطق کویری سفر رفته اید؟ ناگهان بادی تند شروع به وزیدن بگیرد و شن ها به هوا بلند شوند، چشم هایتان شروع به سوزش کند و نفس کشیدن سخت شود! اگر درون وسیله نقلیه خود هستید، بیرون آمدن از ماشین برایتان دشوار شود. در این مواقع باید گفت که شما دچار طوفان شن شده اید. طوفان شن در طول قرن ها معضل همیشگی کشورهایی بوده است که در آن نقاط کویری و صحرایی وجود دارد. هر جایی که آب و هوا خشک باشد امکان بروز طوفان شن وجود دارد و در هر کشوری و فرهنگی، راهکارهای مقابله با آن متفاوت است. در سایت آقای تور به گرد و غبار و طوفان شن پرداخته و اگر به مناطقی رفتید که با چنین پدیده ای مواجه شدید، می توانید راهکارهای مقابله با طوفان شن را به خاطر آورده و از آن ها استفاده کنید.

امروزه طوفان شن به یکی از مشکلات ناخوشایند زندگی مردم در خاورمیانه و شمال آفریقا تبدیل شده و هر چند که تاکنون جلسات و کنفرانس های بین المللی متعددی در این زمینه برگزار شده است اما هیچ راهکار همیشگی و موثری بر جای نذاشته است. در این میان شما به عنوان یک طبیعت دوست و البته گردشگری که می خواهد به مناطق کویری سفر کند یا حتی کسانی که در این مناطق زندگی می کنند می توانند از راهکارهای مقابله با طوفان شن در مواجهه با آن استفاده کنند. در این مقاله نه تنها طوفان شن را تعریف می کنیم بلکه برای گردشگران روش مواجهه و مقابله با آن را در شرایط گرفتار شدن در طوفان شن مطرح می کنیم.

طوفان شن چیست؟

بگذارید ابتدا تعریفی کامل برایتان از آنچه که به آن طوفان شن می گویند داشته باشیم. اگر در جاده هایی که از مناطق کویری و خشک و بیابانی کشورمان می گذرند، عبور کرده باشید، شاید با پدیده ای به نام گردبادهای کوچک روبرو شده باشید. اکثر اوقات این گردبادها کوچک بوده و هیچ اثر بزرگی در اطراف خود به وجود نمی آورند. این گردبادها را با طوفان شن اشتباه نگیرید.

طوفان شن هنگامی رخ می دهد که بادی شدید در مناطق خشک و بیابانی شروع به وزیدن نماید و با سرعت و قدرتی که دارد، ذرات شن و ماسه را در هوا پخش کند. طوفان شن را از پدیده های جوی می دانند که بیشتر اوقات در مناطق کویری، خشک و نیمه خشک و بیابانی رخ می دهد. بنابراین همین لحظه که شما در خانه خود نشسته اید، احتمال دارد که بادی شدید در گوشه ای از بیابان های زمین شروع به وزیدن کند و عده ای در آن گرفتار طوفان شن شوند.

این طوفان شن می تواند شن ها و ماسه هایی را که از روی زمین بلند کرده است، با خود تا مسافت های طولانی حمل کند و در نقطه دیگری آن ها را به زمین بیاندازد. اگر در ایران به مناطق کویری مانند کویر مصر، کلوت های شهداد یا مناطق خشک سیستان و بلوچستان سفر کرده باشید، شاید چنین پدیده ای را دیده باشید.

معنای کلمه توفان یا طوفان

در فرهنگ نامه های مختلف ایرانی مانند فرهنگ لغت عمید یا لغتنامه دهخدا، تعریف هایی را برای طوفان ارائه داده اند که ما در این مطلب نمی خواهیم شما را درگیر این تعریف ها نماییم. تنها بدانید که طوفان به دلیل آشفتگی شدید در جو و به خاطر اختلاف فشار هوا رخ می دهد و گاهی با باران و گاهی با شن و ماسه (بسته به مکانی که در آن قرار دارد) همراه است. در دنیا طوفان شن های مختلفی وجود دارد که به هر یک نام های مختلفی داده اند. شاید بد نباشد که با نام این طوفان های بزرگ دنیا آشنا شوید.

آشنایی با انواع طوفان ها در دنیا

• توفان درچیو

به توفان یا طوفانی گفته می شود که بادهای گرم تشکیل دهنده آن هستند و مستقیم حرکت می کنند.

• توفان یا طوفان آیک

طوفان هایی هستند که سیل و آب گرفتگی با خود به همراه دارند و خسارت زیادی به اطراف خود وارد می کنند.

• طوفان کاترینا

یکی از وحشتناک ترین و فاجعه بارترین طوفان های تاریخ آمریکا بود.

• توفان گنو

نام طوفانی بوده که در شمال شرق اقیانوس هند و دریای عمان وزید.

• طوفان گوستاو

از دیگر طوفان هایی که در آمریکا اتفاق افتاد.

• طوفان موسمی یا طوفان مانسون

به طوفانی گفته می شود که در قاره هند و هند و چین و در ماه های گرم سال از خرداد تا مهر اتفاق می افتد.

• توفان مغناطیسی یا توفان خورشیدی

این نوع توفان نیز یک پدیده نجومی است.

 و اما طوفان شن و راهکارهای مقابله با آن

طوفان شن وقتی در هر منطقه ای شروع می شود، اگر شما در آن منطقه باشید، تنها یک سوال ذهن شما را درگیر خواهد نمود؟ چگونه در این طوفان شن نفس بکشید؟ در هر صورت هر طبیعت گردی که وارد بیابان و کویر می شود و هر راهنمای کویر نوردی بایستی راهکارهای مقابله با طوفان شن را بداند. چرا که احتمال گیر افتادن در چنین طوفان های شنی وجود دارد.

باد در کویر ذرات شن را بلند کرده و بسته به وزن دانه های شن آن ها را تا مسافت های مختلفی جابه جا می کند. بسته به قدرت باد و اندازه ذرات شن، این ذرات به سه حالت معلق، جهشی و خزشی در باد می مانند. اگر ذره ماسه و شن سبک و بسیار ریز باشد با باد جابه جا شده و حتی اگر هوا ساکن شود این ذرات به صورت معلق در هوا باقی می مانند و باز هم می توانند تنفس را برای شما سخت کنند.

خزش ذرات درشت بر روی سطح زمین هم توسط باد و طوفان باعث جا به جا شدن شن های درشت تر می شود. بدترین طوفان شن نیز طوفانی است که ذرات را به حالت جهشی بلند کرده و جابه جا می کند. این بادها می توانند صدها کیلومتر را طی کنند و اثرات زیان باری را بر جای بگذارند.

پیش بینی طوفان شن و توجه به آب و هوا

یکی از کارهایی که قبل از سفر به مناطق کویری ایران باید اول از همه انجام دهید، دنبال کردن پیش بینی های وضع هوا و اوضاع هواشناسی است. هر چند که پیش بینی چنین طوفان هایی بسیاری دشوار است، باز هم اگر شنیدید که هواشناسی در منطقه ای که قصد سفر به آن را دارید، اعلام طوفان شن یا اخطار طوفان شن داد، ترجیحا سفر خود را کنسل کنید و وارد آن منطقه نشوید.

یادتان باشد که از اعلام اخطار تشکیل طوفان شن تا شروع آن می تواند تنها ۱۳ دقیقه زمان ببرد. این طوفان ها آنچنان غیر قابل پیش بینی هستند که حتی نمی توان جهت طوفان شن را تشخیص داد یا پیش بینی کرد. چرا که به سرعت جهت آن هاعوض می شوند. بنابراین اگر در هواشناسی اوضاع هوا را نامساعد یافتید وارد چنین مناطقی نشوید.

راهکارهای مقابله با طوفان شن

اگر وارد منطقه ای شدید و باز هم طوفان شن اتفاق افتاد چه باید کرد؟ تصور کنید که هواشناسی آب و هوا را عالی اعلام نموده اما هنگامی که برای کویر نوردی یا سافاری روی شن ها و ماسه ها به چنین مناطقی می روید، با طوفان شن مواجه می شوید. برای مقابله با طوفان شن باید سریع و در مدت زمان کوتاهی اقدامات زیر را انجام دهید.

خونسردی خود را حفظ کنید

اگر ناگهان با طوفان شن روبرو شدید، خونسردی خود را حفظ کنید و کارهایی را که در ادامه معرفی می کنیم، سریع انجام دهید.

پیدا کردن سرپناه

به محض اینکه هشدار وقوع طوفان شن را شنیدید یا اثرات آن را دیدید، باید سریع به جستجوی پناهگاه باشید. در نزدیک ترین پناهگاهی که می یابید، پناه بگیرید. این پناهگاه می تواند روستاها و خانه هایی باشند که در نزدیکی شما هستند. یا کمپ های کویری که در آن اقامت دارید. اگر نتوانستید به هر دلیل خود را به کمپ و مکان سرپوشیده ای برسانید، بهتر است که تمام منافذ ماشین سواری خود را ببندید و در آن پناه بگیرید. هر چند که این روش به عنوان آخرین راه پیشنهاد می شود و شما در هر صورت باید تمام سعی خود را برای رسیدن به کمپ و سرپناه انجام دهید.

داشتن آب آشامیدنی فراوان

به خاطر داشته باشید که یکی از مهم ترین وسایلی که در طول مدت بودنتان در کمپ یا خانه و برای مقابله با طوفان شن به آن نیاز دارید، آب فراوان است. طوفان های شن باعث خشک شدن دستگاه گوارشی و گرفتگی راه بینی و دهان می شود. در کل ممکن است که تنفس را برای شما یا افراد گروهتان دشوار نماید. برای مقابله با این شرایط، داشتن بطری های آب برای شستن دست و صورت یا خوردن آب راهکاری مناسب است. یادتان باشد که طوفان شن معلوم نمی کند چند ساعت ادامه داشته باشد. بنابراین این آب را بیهوده هدر ندهید و تنها در شرایط اضطراری از آن برای شستن دست و صورت استفاده کنید.

به همراه داشتن وسایلی مانند ماسک تنفسی و عینک

در این مواقع اگر درون سرپناهی گیر افتادید که بیرون از آن طوفان شن رخ می دهد، خواهید دید که هوای اطرافتان پر از ذرات گرد و غبار خواهد شد. در این شرایط باید از ماسک استفاده کنید. به همراه داشتن ماسک هایی که کاملا دهان و بینی شما را بپوشانند. همچنین زدن عینک هایی که از ورود شن و ماسه به چشمان شما جلوگیری کند، بسیار کارآمد است. عینک های مخصوص موتورسواری یا عینک های شنا می توانند وسایل کاربردی خوبی باشند.

اگر هیچ یک از این وسایل را به همراه ندارید، دستمال گردنی را کاملا خیس کنید و به دور صورت و دهان و بینی خود ببندید تا راه تنفس شما بهتر شود. این رطوبت درون دستمال از ورود گرد و غبار و هوای خشک به درون سیستم تنفسی شما جلوگیری می کند.

نکات کلی برای مقابله با طوفان شن

• اگر وقوع چنین حادثه ای را شنیدید، سریع به دیگر افراد گروه اطلاع دهید و از همه بخواهید که هر چه سریع تر خود را به کمپ و محل اقامت برسانند.
  • برای خروج از میانه طوفان شن و با ماشین، باید در جهت عمود بر طوفان حرکت کنید تا از محدوده آن خارج شوید. این موضوع تنها برای مقابله با طوفان شن و مواقعی است که هنوز طوفان شدت نگرفته و سرعت چندانی ندارد. در نتیجه می توانید به راحتی از آن فاصله بگیرید.
  • اگر طوفان شن بسیار شدید بود و باد و گردباد هم داشت، از پناه گرفتن در کمپ های کپری مانند یا خانه هایی که سقفی سنگین و کاهگلی دارند، دوری کنید. بهترین مکان، پناه گرفتن در زیر زمین یا در میان دره هاست.
  • از قرارگیری در زمین صاف و مسطح خودداری کنید. اگر در اطراف شما ارتفاعات کوه مانند هست، خود را به این مناطق و لابه لای کوه ها برسانید. شاید در این مناطق بتوانید مکانی برای پناه گرفتن بیابید.
  • بعد از تمام شدن طوفان، به کمک دیگر افراد بروید و به افراد آسیب دیده یا گرفتار در شن کمک کنید. در صورت نیاز حتما از هلال احمر کمک بخواهید.
  • اگر به مناطق کویر سفر می کنید، با خود تنها غذاهای کنسروی و در بسته ببرید تا به هیچ عنوان خاک به درون آن ها نفوذ نکند.
    • با خود کیف نجات و کیف کمک های اولیه به همراه داشته باشید.
    • اگر وسیله نقلیه مانند ماشین دارید، با دستمال تمام هواکش های رادیاتور و اگزوز را بپوشانید تا شن و ماسه وارد آن ها نشود. همچنین پنجره های ماشین را برای مقابله با طوفان شن کاملا ببندید. اگر چادر ماشین دارید، حتما آن را محکم روی وسیله نقلیه خود بکشید و سپس خود در خانه پناه بگیرید.
    • سعی کنید که با دیگر افراد و یا یکی از دوستان خود تماس بگیرید و موقعیت و وضعیت خود را به او اطلاع دهید.
    • اگر درون شهر هستید و با طوفان شن روبرو شدید، حتما از تیرهای چراغ برق و مناطق خطرناکی مانند پنجره ها دوری کنید.
    • همچنین مراقب حیوانات اهلی هم باشید. همانطور که خودتان پناه می گیرید، اگر در مناطق روستایی کویری هستید، یادتان باشد که حواستان به حیوانات هم باشد و آن ها را نیز در سرپناه قرار دهید.
    • سعی کنید لباس هایی بپوشید که نخی بوده و قدرت تنفس برای پوست بدنتان را داشته باشند. همچنین خشک بودن لباس ها برای نچسبیدن ماسه ها و سنگین نشدن لباس ها نکته ای است که بهتر است به آن توجه داشته باشید.